Verskillende onlangse gebeure laat die besef posvat dat ons aan die vooraand van die geboorte van ’n nuwe bely­denisskrif staan. Hierdie artikel is geskryf voor die ontstaan van die. Belhar-belydenis, en moet so gelees word.

Ek dink hier aan die Bel­har-konsepbelydenis (1982) van die NG Sen­dingkerk en aan die Kai­ros-dokument (1985) wat wêreldwyd opspraak ver­wek het. Mens sou ook kon dink aan die beroemde Barmen-verklaring (1934) wat die Belydende Kerk in Duitsland kort voor die uitbreek van die tweede Wêreldoorlog uitgereik het – hoewel dit nie die status van ’n offisiële bely­denisskrif besit nie. Meer geslaagd was die United Presbyterian Church in the USA met hulle veelbesproke Confession of 1967. Minder geslaagd was die Proeve van een eenparig geloofsgetuienis (1974) deur professore H.N. Rid­derbos en G.C. Berkou­wer. Dit is in opdrag van die Sinode van die Gere­formeerde Kerken in Ne­derland opgestel. Juis hierdie laaste mislukte proeflopie het die besef op­nuut tuisgebring hoeveel waarheid daar in die be­wering steek dat ’n bely­denisskrif nie “gemaak” nie, maar “gebore” word. Opvallend is ook die be­sonder groot plek wat aan die boodskap van versoe­ning in die jongste (proef-)belydenisskrifte gegee word.

’n Vanselfsprekende vraag is of daar werklik ’n behoefte aan ’n nuwe bely­denisskrif bestaan? Is dit werklik nodig? Is die mooi reformatoriese belydenis­skrifte dan uitgedien? Watter motiewe speel hier ’n rol?

Motiewe⤒🔗

Kyk ons na die verskillen­de motiewe, blyk dit gou dat hier tussen goeie en slegte motiewe onderskei moet word. ’n Slegte mo­tief is dat ons huidige belydenisskrifte heeltemal uit­gedien, ouderwets, histo­ries-bepaald en onaktueel sou wees.

Daar is egter ook ander en meer verantwoorde motiewe waarvan ek en­kele van die belangrikste uitlig.

• Dit is ’n feit dat die kerk van God telkens voor nuwe uitdagings te staan kom. Nuwe antwoorde moet daarop gegee word. Die probleme van die twintigste eeu is anders as die van die vierde of sestiende eeue. Vraagstukke soos atoomoorlog, omge­wingsbesoedeling, oorbe­volking, wêreldarmoede en energiebronne-uitput­ting was vroeër nie be­kend nie. Nié dat al hier­die vraagstukke in ’n nu­we belydenisskrif ter sprake moet kom nie. In ’n belydenisskrif hoort slegs dit wat noodsaaklik bely moet word. Vir sover bo­genoemde sake egter in verband staan met die koms van die koninkryk van God, is hulle inder­daad ter sake. Die verhou­ding van die kerk en sy gerigtheid op die wêreld is hier van groot belang.
• Daar het in die loop van die kerkgeskiedenis dikwels nuwe dwalinge ontstaan wat afgewys moet word. Dit is wel waar dat ou dwalinge net in nuwe gedaantes na vore tree. Tog kan nie ontken word dat núwe dwalinge ontstaan het en telkens weer ontstaan. Hier kan gedink word aan die God-is-dood-teologie, (aspekte van) die Teologie van die Rewolusie, Afrika-gods­dienste, Marxisme-as-heilsweg en apartheid-as-heilsweg.
• Nuwe eksegese het aspekte van die Godsopen­baring na vore gebring, Sedert die sestiende eeu het daar ontsaglik veel Skrifstudie en Skrifonder­soek plaasgevind. Dit is eenvoudig ondenkbaar dat daar nie nuwe insigte op­gespoor sou word nie. In Joh 16:13 het Christus trouens belowe dat die Heilige Gees “toekomsti­ge dinge” aan die kerk sal verkondig. Hier kan daar­op gewys word dat die Bybelse leer oor die koninkryk van God, oor die sen­ding en oor Israel in ons huidige belydenisskrifte nie uitgebreide aandag ontvang nie.
• Die motief van, kerk­eenheid. Die huidige bely­denisskrifte bind kerke saam, byvoorbeeld gereformeerde kerke. Dit funksioneer egter ook as verdelende faktor, by­voorbeeld tussen Gerefor­meerde en Lutherse ker­ke. Met die oog op kerk­eenheid, wat ’n Bybelse eis is (Joh 10:16, 17:21, Ef 4:4-6), moet dus ge­strewe word na ’n een­heidsimbool. Dit moet ui­teraard gebaseer wees op die waarheid van die Woord. Belangrik is dat só ’n belydenisskrif die produk van interkerklike samewerking moet wees. Veral tussen ou en jong kerke, aangesien ons slegs saam met al die gelowiges ’n begrip van die omvat­tende liefde van Christus (Ef 3:18) kry. In ’n seke­re sin beskik ons natuurlik rééds oor so ’n ekumeniese belydenisskrif in die Twaalf Artikels. Dit is waarskynlik te kompak om werklik as hegte sa­mebindende simbool te dien.
• Die kerklike motief: Dit lê in die aard van die kerk as kerk dat dit ’n be­lydenis- én belydende ge­meenskap is. Telkens weer bely die kerk (= ge­lowiges) sy geloof in nuwe omstandighede te midde van nuwe gevare en nuwe uitdagings. Dan is dit dik­wels nie nodig om nuwe dinge te bely nie, maar om die ou dinge op ’n nuwe manier te bely.

←⤒🔗

Agenda←⤒🔗

Is dit noodsaaklik dat aan sekere aspekte van die Bybelse openbaring konkrete aandag bestee moet word? Myns insiens wel. Ek noem enkeles:

• Die Skrifleer staan vandag in die bran­ding, en roep om beson­dere aandag. In ons gereformeerde belydenis­skrifte gee feitlik net die Nederlandse Ge­loofsbelydenis daaraan aandag. In die Heidel­bergse Kategismus ontvang dit min aan­dag en in die Dordtse Leerreëls ontbreek dit.
• Die leer oor Christus, veral oor die verlos­sing/bevryding en ver­soening staan in die brandpunt.
• Die kerkleer (eenheid, ekumene, sending, roe­ping, kerkregering) vra om herbesinning.
• Die leer oor die koninkryk van God (toekomsleer) vra besondere aandag. As een van die sentrale temas van die ganse Bybelse bood­skap roep dit om uitge­breider en 'n meer noukeurige simboolvorming. In die sestiende eeu was dit veral ’n stryd om ware en valse geloof – ge­volglik ware en valse kerk. In die twintigste eeu spits die stryd toe op ware en valse koninkryk.

Aanvulling of vervanging←⤒🔗

’n Laaste belangrike vraag is of so ’n eventuele nuwe belydenisskrif die bestaande belydenisskrifte moet vervang of aan­vul. Hierdie vraag is werklik nie eenvoudig nie, en daaroor bestaan ook heelwat meningsverskil. Myns insiens moet ons die antwoord in die volgende rigting soek. Gestel dit sou moontlik wees om in ’n toekomstige nuwe belyde­nisskrif, naas nuwe punte, ook al die wesentlike aspekte van die bestaande belydenisskrifte op te neem, dan sou vervanging ter sprake kon kom. Ons bestaande belydenisskrif­te is te vol ou goud om sommerso oorboord ge­gooi te word. Word egter nie daarin geslaag om een omvattende simbool op te stel nie, spreek dit vanself dat aanvulling en uitbou­ing van die bestaande die enigste alternatief is.

’n Nuwe belydenisskrif? ’n Confession Africana selfs? Dit lyk my nie net onvermydelik nie maar in­derdaad ook wenslik.