God het burgerlike regerings tot ons voordeel aangestel. Hulle moet godvresend, regverdig en met toewyding regeer, die Christelike godsdiens beskerm en reg laat geskied met behulp van billike wetgewing.

Hierdie hoofstuk behandel die vyf valse sakramente van die Roomse kerk: vormsel (voorstelling), boetedoening, oliesel (laaste salwing), kerklike ordes en die huwelik.

Dwalings in die Roomse mis het die nagmaal van Christus onder andere op die volgende maniere ontheilig:
• Christus is van sy priesterskap ontneem,
• ‘n Altaar word in die plek van die kruis gestel, en
• Christus se dood word nie in herinnering gebring nie.

Die heilige nagmaal is ‘n liggaamlike teken met ‘n geestelike waarheid. In die nagmaal het ons gemeenskap met Christus waar ons siele net so seker deur Sy vlees en bloed gevoed word as ons liggame deur brood en wyn. Dit spoor ons aan tot selfondersoek en ‘n heilige lewe.

Die betekenis van die doop word uit die instelling van die besnydenis afgelei: die beloftes daarin is dieselfde. Daarom moet die kinderdoop ook bedien word om die verbond van God te bevestig en te versterk. Christus het nie die verbondsbeloftes in duisterheid gehul nie en sowel Jode as heidene word in die Nuwe Testament as kinders van Abraham gereken.

Die doop is die sakrament waardeur ons in die volk van God opgeneem word. Die water beeld die afwassing van sondes uit en simboliseer die afsterwe van die ou mens en ‘n nuwe lewe in Christus. Christus het die opdrag om te doop aan ampsdraers gegee.

Benewens die verkondiging van die Woord, het God ook sakramente gegee. Hierdie seremonies het ten doel om Sy beloftes te verseël en deur die werking van die Heilige Gees ons geloof te versterk. Die sakramente verskil in die onderskeie testamentiese bedelings, maar het dieselfde doel: om Christus met sy geestelike rykdomme te ontvang.

Geloftes verskil van beloftes en moet nie onnadenkend afgelê word nie. Dit is immers iets wat met groot eerbied teenoor God aangegaan word. Die geloftes wat Monnike en Nonne aflê is egter nie in die Skrif gegrond nie.

Die kerklike tug behels vermaning, bestrawwing (sensuur) en afsnyding (ban). Niemand word van die tug vrygestel nie – ook nie ampsdraers nie. Al die lidmate in die gemeente moet in die verband selfbeheersing aan die dag lê.

Die kerk het ‘n sleutelmag na aanleiding van Matteus 18. Hierdie geestelike mag verskil van die swaardmag van die owerheid en mag nie, soos in die Roomse kerk, misbruik word nie.

Hierdie hoofstuk bespreek kerkwette, tradisies en ‘n Christen se gewete.

Met betrekking tot wette, moet die volmaakte lewensreëls uit die Woord gesoek word, omdat God die enigste Wetgewer is. Menslike instellings mag nie Christengewetens bind nie, maar kerklike instellings is wel nodig om orde in die kerk te handhaaf. Ook word gehoorsaamheid aan die owerheid bespreek.

Hierdie hoofstuk bespreek gesag in die kerk, onder andere die posisie van konsilies, benienaars, herders en leeraars, asook die gesag van die Skrif en leiding van die Heilige Gees in kerklike regering. Misbruike wat in die Roomse kerk wortel geskiet het, word ontbloot.

Die Skrif alleen is die maatstaf vir onderwysing in die kerk en hoe mag in die kerk vasgestel word. Kerklike gesag dien tot stigting en is deur die Heilige Gees aan die ampte, nie aan individue nie, verleen, bv. profete en apostels.

Aanvanklik het God sy openbaring deur die wet en profete bekend gemaak. Dit is eger besonderlik openbaar toe die Woord vlees geword het.

Calvyn gee ‘n uitgebreide uiteensetting van die ontwikkeling van die pousdom in die Roomse kerk:

‘n Besonderse eer het Petrus te beurt geval: “Jy is Petrus en op hierdie rots sal Ek my kerk bou” (Matt. 16:18).

Ampsdraers moet na behore ondersoek word voor hul kiesbaar gestel word. Verkiesing moet dan deur die kerkvolk gebeur, en nie deur ‘n paar ‘belangrike’ mense of aardse regeerders aangewys word nie. Calvyn ontbloot die wanpraktyke, korrupsie en sedelike verval van die ampsdraers (priesters, monnike, diakens, ens.) in die Roomse kerk.

Calvyn gee ‘n historiese oorsig oor die ontwikkeling van die ampte in die kerk. Die kerk van ouds het biskoppe (opsieners), aartsbiskoppe en patriarge geken. Die diakens het die kerklike eiendom, kerkfondse en liefdesgawes aan die armes beheer. Uitgesoekte jongmanne is van jongs af vir die ampte voorberei. Met verloop van tyd het addisionele vereistes ontstaan, soos die selibaat.

God regeer sy kerk deur die apostoliese en pastorale ampte. Ons onderskei tussen tydelike en blywende ampte.

Calvyn vergelyk die ware kerk en die valse kerk, met spesifieke verwysing na die Jode/Israeliete en die Roomse kerk.

Die kerk word beskryf as die gemeenskap van die heiliges en die moeder van alle gelowiges. Hoewel die sigbare kerk gebreke vertoon, is dít die plek waar Woordverkondiging, Christelike onderwysing en bediening van die sakramente deur middel van die ampte gebring word.

Die Skrif leer ons om die leer van die opstanding van die vlees te begryp, deur die ooreenkomste met Christus se opstanding en God se almag aan te toon. Verskeie aspekte met betrekking tot hierdie leer word bespreek: ons verlange en hoop daarna, die liggaamlike opstanding, die betekenis van begrafnisseremonies en die opstanding van goddeloses.

Die uitverkorenes word onverdiend op grond van God se barmhartigheid geroep, en nie op grond van hul goeie werke, geloof of die sogenaamde ‘saad van die uitverkiesing’ nie. Die saligheid, die lewe, onsterflikheid en uitverkiesing moet in Christus alleen gesoek word. Hy self het meermale gesê dat geen uitverkorene verlore sal gaan nie. Hul name is immers in die boek van die lewe opgeskryf. Daarom sal hul volhard ten spyte van aanslae en vertwyfeling.

Uitverkiesing en verwerping is albei die wil van God en kan nie sonder mekaar bestaan nie. In Sy predestinasie kom Sy genade en geregtigheid na vore – dit is ‘n billike oordeel oor sondige mense.

God se uitverkiesing van mense is deel van sy soewereine raadsplan van ewigheid af, en berus nie op grond van Sy voorkennis van persoonlike verdienste of lidmaatskap van ‘n sekere groep mense of ‘n volk nie. Christus self het uitsprake hieroor gemaak. Dat God almal nooi maar weinig uitverkies, is nie strydig met sy aard nie.

Hierdie lywige hoofstuk handel oor die gebed as die belangrikste, noodsaaklike geloofsoefening waardeur ons daagliks God se seëninge ontvang. Die gelowige moet gereeld bid in heilige eerbied, onselfgenoegsaamheid en nederigheid. Op grond van God se beloftes kan die gelowige altyd reken op gebedsverhoring. Ook al lyk dit nie altyd so nie, weet ons dat God ons altyd gee wat vir ons beswil nodig is en kan ons geduldig daarin volhard.

Christelike vryheid bestaan uit drie dele: (1) vryheid van die wet, (2) vryheid van die juk van die wet asook (3) vryheid in middelmatige sake.

Die christelike vryheid is wel aan beperkings onderworpe en mag nie misbruik of ‘n struikelblok vir iemand anders word nie. Hoewel ons vryheid in middelmatige sake het, mag ons dit net doen as dit naasteliefde bevorder.

Die verband tussen beloning en goeie werke word bespreek. Die volgende kom ter sprake: lewensheiliging, die bymekaarmaak van skatte in die hemel, verdrukkings, regverdigmaking deur liefde (volgens die Fariseërs), onderhouding van die gebooie en geloof as goeie werke.

Slegs ‘n ware geloof in Jesus Christus maak die mens regverdig. Uit onverdiende genade word hy deur God aangeneem. Hierdie wedergeboorte maak van hom ‘n nuwe skepsel wat hom goeie werke laat doen om God te behaag. Hy kan egter nie op sy goeie werke roem nie. Die leer van die pousgesindes hieromtrent word weerlê.

Die Roomse Kerk beskuldig die Protestante dat hul goeie werke tot niet maak (omdat niks daarmee verdien kan word nie) en gelowiges so aanspoor om te sondig (omdat hulle onverdiende sondevergiffenis verkondig). Hierdie valse aantygings word in die hoofstuk weerlê.

Die mens word nie regverdig gemaak deur goeie werke nie. Slegs Christus se verdienste, en nie die mens s’n nie, is genoegsaam vir ons verlossing. Calvyn weerlê die Roomse kerk, Sofiste en Skolastici se verkeerde leer hieromtrent.

Die mens is van nature in die sonde dood en moet lewend gemaak word. Hy kan geen bydrae tot sy geregtigheid lewer nie. Slegs ware geloof in die Seun van God, wat uit genade geskenk word, gee nuwe lewe.

God alleen is regverdig. Hy maak iemand wat deur die werk van die Heilige Gees in Jesus Christus glo, ook regverdig en deelagtig aan Sy geregtigheid. Alle aspekte van ons saligheid is dus onverdiende genade van God. Iemand wat op eiegeregtigheid roem, verduister God se heerlikheid en maak God se beloftes tot niet.

Wanneer ‘n mens die erns van God se oordeel besef en deur selfondersoek sy eie swakheid gewaar, kan hy nie anders as om ootmoedig en nederig voor God te wees nie. Christus is immers gestuur om sondaars – en nie regverdiges nie! – te verlos. Want voor God, in al sy majesteit en volmaaktheid, is daar nie een mens regverdig nie. Daarom is daar geen plek vir eiewaan, verwaandheid of selftevredenheid nie.

Hierdie hoofstuk bespreek die geloof en die verhouding daarvan tot regverdigmaking en wedergeboorte. Die volgende word ook aangespreek:
• Osiander se leer van 'wesenlike geregtigheid'
• sondevergifnis
• Christus as ons soenoffer
• goeie werke
• genade
• die wet

Aardse goed en lewensmiddele is gawes van God en moet gebruik word om die mens se roeping te vervul. Hou die volgende in gedagte:
• Die gebruik daarvan moet lei tot kennis, liefde en eerbied vir die Skepper.
• Dié wat oorvloed het, moet matigheid voor oë hou.
• Dié wat gebrek lei, moet geduld hê.
• God sal van ons rekenskap eis oor alles wat ons het.

Alle beproewing het ten doel dat gelowiges hulle liefde vir die wêreld sal afsterf en lewe om aan Christus gelykvormig te word. Hul doen en late moet op die hiernamaals gerig wees. In die lig hiervan is daar geen vrees vir die dood nie.

As deel van selfverloëning , moet elke volgeling van Christus sy eie kruis dra om te toon dat hy aan Christus se lyding deel het. Hul moet alle selfvertroue afsterf en hulle op God se genade alleen beroep. Gelowiges sal vervolging verduur, maar sal altyd in God rus vind. Verdrukking is noodsaaklik om gelowiges se lydsaamheid te beproef en hulle gehoorsaamheid te leer.

Omdat ons nie aan onsself behoort nie maar aan God, moet ons lewenswyse dit weerspieël. Dit behels ‘n afsterwing van die wêreld en selfverloëning. Die Christen moet God se wil doen, sy vertroue op God alleen stel, hom aan Sy wil onderwerp en sy lewe in God se hande oorgee. Dit het die regte gesindheid van ware liefde teenoor die naaste tot gevolg.

Die Roomse dwaalleer in verband met die aflaat en die vaevuur is strydig met die Skrif en die werk van Christus. Die argumente vir die verdienste van martelare en gebede vir die dooies is ongegrond.

Die Roomse Kerk se leer in verband met die bieg en boetedoening berus op ‘n verkeerde vertolking van die Skrif. Volgens die Skrif is daar net een manier waarop sondes bely en kwytgeskeld kan word, naamlik by die Here. Dit kan in die openbaar of in privaat vir algemene of persoonlike sondes wees.

Gelowiges beleef wel hulle heiligmaking, maar is nogtans nie sondeloos nie. As vrug van die geloof toon die godvrugtiges gedurig tekens van berou oor hul sondes en bely dit voor God. Dit beteken ‘n diep verandering in die mens, vrees vir God, afsterwe van die vlees en wedergeboorte in Christus. Berou en vergewing hou met mekaar verband.

Opregte geloof word breedvoerig in hierdie hoofstuk bespreek. Dit word deur die Heilige Gees aan ons geskenk en in ons laat groei. Geloof is kennis van God en Christus, benodig die Evangelie, berus op God se beloftes, stry teen versoekings, is gebede om die guns van God, bewapen homself met die Woord van God en oorwin uiteindelik alle probleme.

Die Heilige Gees werk verborge in ons. Hy maak ons aan Christus deelagtig, Hy plant die saad van die hemelse lewe in ons en – die belangrikste – Hy werk die geloof in ons.

Christus is deur God in die wêreld gestuur sodat elkeen wat in Hom glo, nie verlore sal gaan nie. Sy gehoorsaamheid het vir ons genade by die Vader verwerf. Sy dood het vir ons sondes versoening gedoen sodat ons deur Sy dood gereinig is. Geen werke van die wet kan ons vrymaak nie, slegs Christus kon die saligheid vir ons verdien.

Ons is ellendige mense voor God. Nogtans het Hy ons eerste liefgehad en uit onverdiende genade ons deur die bloed van Sy seun met Homself versoen. Jesus Christus het hom in alles aan ons gelyk gestel.

Christus is deur die God na die Aarde toe gestuur en gesalf as ‘n profeet, priester en koning. As Ewige Koning van ‘n geestelike koninkryk beloof Hy ons nie aardse voordele nie, maar wel alles wat nodig is vir ons ewige saligheid.  As Priester het hy ons met God versoen deur die offer van sy dood.

Die Woord het só vlees geword dat die Middelaar ware mens sowel as ware God was. Sy Goddelikheid was op só 'n wyse met sy menswees verbind, dat die eie aard van elke natuur volkome was. Tog het uit die twee nature net één Persoon, Christus, tot stand gekom. Vir ons menslike verstand is dit ‘n groot geheimenis.

Christus het waarlik die menslike natuur aangeneem – uit die saad van die mens Dawid, gebore uit ‘n vrou – om sy amp as Middelaar te volbring. Hy was in alles aan sy broers gelyk en was tegelykertyd ware mens én ware God.

Vervolgens weerlê Calvyn dwalings van Marcion, die Manicheërs en die Wederdopers.

Christus is in God se ewige raadsplan bestem om die vervalle wêreld te herstel en verlore mense te hulp te kom. Hy moes ware God en ware mens wees om sy amp as Middelaar te volbring: Immanuel, dit is: God met ons.

Die beloftes van die Ou en die Nuwe Testament is een dieselfde en het dieselfde fondament, naamlik Christus, maar nogtans is daar verskille:

1. Die Ou Verbond het die beloftes bedek aan die Israeliete geleer, terwyl dit duideliker in die Nuwe Verbond openbaar word.

2. In die Ou Testament is beelde en seremonies gebruik, maar in die Nuwe Testament word die waarheid in sy volheid deur die bloed van Christus openbaar.

In wese verskil die ou verbond wat die Here met die aartsvaders in die Ou Testament gesluit het, niks van die verbond met ons nie. Die belofte van die evangelie was reeds in die ou verbond vervat en het ‘n geestelike en ewige lewe beloof.

God het in die oud tyd die Jode deur die wet en profete aangespreek, maar nou praat Hy met ons deur sy geliefde Seun. Die beloftes wat vroeër verborge was, is deur Christus duidelik in die Evangelie openbaar. Die Evangelie vervang egter nie die wet nie, maar bekragtig dit.

Die sedewet met sy beloftes en dreigemente leer ons wat die ware diens aan God behels en wys ons ons sondigheid aan. Daardeur leer ons volmaakte geregtigheid. Die wet van God reël nie net die uitwendige lewe nie, maar lê beslag op die héle lewe. Christus, as die beste Uitlegger van die wet, het die Fariseërs se verdraaide vertolking daarvan weerlê.

Calvyn verstaan onder die woord wet nie slegs die tien gebooie nie, maar ook die vorm van godsdiens wat God aan Moses gegee het. Die sedewet sowel as die seremoniële wet is gegee met die oog op Christus se koms. Hy is die voleinding van die wet tot saligheid vir elkeen wat glo.

Dit is onmoontlik om die wet volkome na te kom. Slegs omdat God ons uit genade, sonder inagneming van ons werke aangryp, het die beloftes van die wet nog waarde.

In hierdie hoofstuk weerlê Calvyn die besware wat teen oordeelsvryheid aangevoer word. Hy bespreek die volgende besware: 1) dat sonde vermy kan word, 2) dat straf en loon hul betekenis verloor as die mens nie self kan kies nie, 3) dat alle mense dieselfde natuur sou hê indien hul nie ‘n keuse tussen goed en kwaad gehad het nie, 4) dat vermanings tevergeefs is as ‘n sondaar nie self daarop kan reageer nie en 5) dat die mens self alles kan volbring wat in die wet en die Skrif geëis word.

Satan heers in verworpe mense en verhard hul harte, maar dit is ook deel van God se werkswyse: Hy gebruik die Satan om sy raadsplan te volbring. Die werke van die duiwel openbaar God se geregtigheid asook die Satan en die mens se boosheid.

God buig die mens se wil om by sy voorsienigheid aan te pas. Wanneer die mens die goeie kies, is dit slegs uit God se genade.

Die mense moet totaal nuut gemaak word, want sy verstand en wil – sy hele vleeslike natuur – is só verdorwe dat hy onvermydelik sondig. Dit word slegs deur God se genade in toom gehou. Hý begin en volbring alle goeie werke in ons, Hý vernuwe ons en Hý gee ons volharding. Die mens is nie ‘n medewerker aan al hierdie dinge nie, maar ontvang alles uit onverdiende genade.

Sedert die sondeval is die mens onder die heerskappy van die sonde en is die mens se wil onbekwaam om enigiets goeds te doen. Is die mens dan van alle vryheid beroof? Die filosowe en sommige vroeë kerkvaders het nie so gemeen nie. Hul het die woord oordeelsvryheid gebruik: die vermoë om tussen goed en kwaad te kan kies. Maar die mens kan slegs sy ware self in die spieël van God se Skrif sien.

Na die sondeval het die hele mensdom ontaard. Deur Adam se ongehoorsaamheid is almal onderworpe aan die erfsonde. Erfsonde is nie net ‘n nabootsing van Adam se sonde nie (aldus Pelagius), maar elkeen word daarmee gebore. Sonde het die héle mens besmet en daarom moet alle kwaad aan die mens self toegeskryf  word. Die skuld kan nie op God of die natuur gepak word nie.

In God se voorsienigheid is daar nie ‘n verskil tussen wat Hy wil en wat Hy toelaat nie. Daar is egter wel ‘n verskil tussen God se wil en God se gebooie. Maar wat mense en Satan ook al bedink en doen – hul kan niks anders doen as wat God se raad reeds besluit het nie; hul kan slegs God gehoorsaam wees. Die skrif toon duidelik dat God se wil enkel- en eenvoudig is en dat God nie die oorsaak van die sonde is nie.

God se voorsienigheid geld vir die hede, die verlede en die toekoms en moet deur ons met vrees en eerbied ondersoek word. Dit is egter geen verontskuldiging vir ons oortredinge nie, en sluit nie uit dat ons moet nadink oor en voorsiening maak vir die toekoms nie. God se wil is in Sy Woord geopenbaar en daarom moet ons in alle sake ons oë nét daarop rig. God se voorsienigheid vir die gelowiges is baie duidelik.

Deur die geloof weet ons dat God die wêreld nie net geskape het nie, maar steeds onderhou, voed en versorg. Niks is aan die “noodlot” oorgelaat of gebeur toevallig  nie, maar alles word deur die verborge raadsplan van God van die begin af regeer. Hy is aktief en betrokke en niks kan gebeur sonder Sy wil en wete, sonder Sy toestemming of los van Sy plan nie.

God se voorsienigheid is nie net algemeen nie (natuurorde), maar ook spesifiek (gebeurtenisse).

Die mens is na die gelykenis van God geskep (bestaande uit ‘n geskape liggaam en ‘n geskape siel) en kan daarom nie die skuld vir sy bedorwenheid op God afskuif nie. Deur die eerste Adam is ons vervreem van God, maar Christus, as die tweede Adam, hernuwe ons sodat ons weer die beeld van God kan vertoon.

‘n Belangrike kenmerk van God is sy bestaan van ewigheid af. Hierdie kenmerk kan nie aan enigiets in die wêreld – alle sienlike en onsienlike geskape dinge – toegeskryf word nie. Calvyn bespreek in hierdie hoofstuk die onsienlike dinge: die engele en die duiwels. Beide bestaan regtig en is nie blote versinsels of net gevoelens nie.

God openbaar Homself in drie Persone: die Vader, Seun en Heilige Gees. Hulle is drie onderskeie 'Selfstandighede' in die enkelvoudige, ondeelbare 'Wese' van God. Ons gebruik die woord Drie-eenheid om dit te omskryf. Hoewel hierdie woord nie in die Skrif voorkom nie, help dit die mens se verdorwe verstand om God se onmeetlikheid en geestelikheid te peil. Dit ontmasker ook valse leerstellings, dwalings en ketterye (‘n paar word bespreek en weerlê).

God is volmaakte eer verskuldig. Hy word van sy heerlikheid beroof wanneer Hy saam met vreemde gode aanbid word (bygeloof). Ware godsdiens darenteen verbind ons aan die enige almagtige God. Ons moet Hom dien (douleia) én vereer (latreia).

Enige afbeelding van God onteer sy majesteit en word deur Hom verbied. Hoewel God hom self wel partykeer openbaar (bv. in wolke, rook en vlamme, in menslike gestalte of as ‘n duif), gee dit nie die mens die reg om ‘n beeld van God te maak nie. Énige gelykenis van Hom deur énige kunstenaar, word in die Skrif verbied.

God word duideliker in die Skrif as in die skepping openbaar. Die skrif verkondig vir ons hoe God, as maker van hemel en aarde, sy skepping regeer en dui ons die eienskappe van God aan, met name sy barmhartigheid, oordeel en geregtigheid.

Die Woord word deur die Heilige Gees in ons harte gewerk en bekragtig. Diegene wat die Skrif verwerp en ‘n ander weg aandui om na God te kom, beroep hul verkeerdelik op die werk van die Heilige Gees, want die Gees is die outeur van die Skrif: Hy kan nie daarvan verskil nie. Woord en Gees is dus onlosmaaklik aan mekaar verbind; hul doen saam die werk van God.

Die Skrif munt in sy ouderdom bo alle geskrifte uit en oortref alle menslike wysheid. Nie omdat die styl daarvan so voortreflik is nie, maar vanweë die inhoud en goddelike karakter daarvan.

Die gesag van die Skrif kom vanaf God. Skrifgesag is nie van die kerk afhanklik nie, hoewel die kerk nie sonder die Skrif kan bestaan nie omdat dit op die fondamente van die apostels en profete rus. Calvyn bespreek voorts Augustinus se getuienis hieromtrent.

Waar Calvyn in die vorige hoofstukke oor God se algemene openbaring in die skepping praat, fokus hy nou op God se spesiale openbaring: die Skrif/Woord waarin ons Hom reg leer ken.

Die natuur is deur God geskep en is nie self skepper nie. Deurdat God hom duidelik in die skepping openbaar, kan die mens hom glad nie verontskuldig op grond van onkunde nie – hy word gedwing om Hom daarin raak te sien. So is God ook sigbaar in die wetenskappe, kunste en die menslike liggaam.

Hoewel kennis van God in alle mense se harte ingegraveer is, word dit uit onkunde of kwaadwilligheid onderdruk. Sommiges verval in bygeloof terwyl ander God doelbewus verloën. Eiesinnige godsdiens is eweneens nie die ware godsdiens volgens die wil van God nie, maar huigelary.

Kennis van God is meer as om net te weet dat daar wél 'n God bestaan. Dit is om Hom as Skepper en Verlosser te ken soos die Skrif Hom aan ons openbaar. Hierdie hoofstuk behandel eersgenoemde: Hy is die een wat geskep het en Sy skepping onderhou, bestier, bewaar, regeer en beskerm. Daar is niks waarvan Hy nie die oorsaak is nie. Ons moet alle dinge van Hom verwag, van Hom eerbiedig vra en aan Hom die dank bring.

Calvyn begin sy Institusie met die vraag: hoe moet ons teologie beoefen – deur na te dink oor God of deur na te dink oor onsself? Want kennis van God en kennis van die mens hou verband met mekaar.

Ons is dikwels tevrede met onsself, maar as ons eers begin om oor God na te dink, sal dit waarop ons onsself beroem, ons weldra afstoot. Die mens sal nooit sy eie nietigheid besef as hy homself nie met die majesteit van God vergelyk nie.